Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti

Yazar: Candan Badem

Konu : Eğitsel

Y.Evi: Byz

Puan :

Farklı düşüncelerle okumaya başladığım, bilmediğim şeyler öğrendiğim güzel bir kitap. Akademisyen olan yazar Osmanlı, Rus ve Ermeni kaynaklar üzerinde çalışarak güzel bir eser ortaya çıkarmış. Türkiye’nin son yüz yılı ile ilgileniyorsanız mutlaka okuyun. İki yıl önce yaptığım doğu Anadolu gezisinde Kars’ı gezerken Rusların şehirde yaptığı evleri görmüş ve işgal yıllarındaki hayatı merak etmiştim. Bildiğiniz gibi Rusya, 93 harbi olarak bilinen 1877- 1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda Batum, Çıldır, Kars ve Beyazıd sancaklarının işgal etti ve 3 Mart 1878 tarihli Ayastefanos Antlaşması ile kendi topraklarına kattı. Tamı tamına 40 yıl sonra, 3 Mart 1918 tarihinde Brest-Litovsk antlaşması ile bu toprakları geri aldık. Daha doğrusu 1917 Ekim devrimi ile iktidara gelen Bolşevik hükümeti bu topraklardan çekilme kararı aldı. Kitap bu 40 yıllık sürenin ilk 36 yılını anlatıyor. Ruslar toprakları aldığında nüfusun büyük bir kısmını Müslüman Sünni Türkler oluşturuyor, ayrıca Alevi Türkmenler, Karapapaklar (Azeri), Ermeniler, Rumlar ve Kürtler var. Kars Valisi General Frankini Rusya’ya verdiği raporunda şöyle diyor: “Türkler dürüst, belli ölçüde çalışkan, tamamen uysal, sakin, yerleşik, disiplinli ve sempatiktir. Türkleri yönetmek zor değildir, hükümetin bütün taleplerine itaat ediyorlar.” Gördüğünüz gibi “uysal ve itaatkar” olduğumuz o tarihlerde Ruslar tarafından tescil edilmiş. Ne yaparlarsa yapsınlar iktidara boyun eğmemizin, hiçbir şeye ses çıkarmamamızın altında genlerimize işlemiş bu itaatkar yapı var sanırım. Frankini, şii olan Türkmenleri ayrı bir grup olarak niteliyor, Türklerden biraz daha çalışkan olduklarını söylüyor. Enteresan bir not daha: o yıllarda Türkler kendilerine İslam, Türkmenler ise kendilerine Türkmen adını veriyorlarmış. Frankini, Karapapaklar’dan ve Kürtler’den -en çok sevdikleri uğraşın soygunculuk olduğunu söyleyerek- yaka silkiyor. Rusya’dan getirilerek Kars bölgesine yerleştirilen Duhoborlar, Estonlar ve Malakanlar sonradan göç ediyorlar, bir kısmı Rusya’ya geri dönüyor, bir kısmı Amerika ve Kanada’ya göç ediyor.