Gelecekle ilgili sağlık endişelerimden biri zihin fonksiyonlarımın gerilemesidir. Freud hayat “sevmek ve çalışmak” tan ibarettir der, takdir edersiniz ki sağlıklı bir beyin olmazsa ikisi de olmaz. Tüm organların olduğu gibi beynin de yıllar içinde eski zindeliğini kaybedeceğini kabul ediyorum. 60 yaşında yeni bir kelimeyi 10 yaşımda olduğu kadar çabuk öğrenemiyorum ama dün akşam ne yediğimi, sokakta arabayı nereye park ettiğimi de hatırlamak isterim. Dün TV haberlerinde izledim, 45 yaşlarında bir kadın 6 yaşındaki çocuğunu otobüste unutup araçtan iniyor, otobüs iki durak gittikten sonra çocuğunu unuttuğu aklına geliyor. Bu duruma düşüp düşmemek elinizde... 

Beyin dokusunun vücudumuzdaki diğer organlardan daha hızlı yıpranmasına “bunama” diyoruz. Dikkat edin "bunama" beynin normal olarak yaşlanması değil “bir hastalıktır.” İnsanlar bir günde bunamaz, hastalık aşama aşama, yavaş yavaş gelir. O kadar sinsidir ki çoğu zaman teşhis koymakta zorlanırız.  

Bunama deyince akla ilk olarak Alzheimer Hastalığı’nın gelmesi normaldir. Tıp bilimi bu hastalığın tedavisinde maalesef ciddi bir ilerleme sağlayamadı. Alzheimer dışında bunamanın en büyük nedeni beynin küçük damarlarının tıkanmasıdır. Beynin büyük damarlarındaki tıkanmanın felce neden olduğunu biliyoruz. Peki, küçük damarlar tıkanınca ne oluyor? Maalesef onları pek fark etmiyoruz, biraz başımız ağrıyor bir ağrı giderici alıyoruz geçiyor, bazen hafif bir baş dönmesi oluyor o kadar… Küçük damarların tıkanmasıyla zaman içinde beynin genel kalitesi bozuluyor ve aşağıda resmini gördüğünüz “multi-infarct dementia” tablosuna bağlı “bunama” ortaya çıkıyor. İşin kötü tarafı beyin bu hale geldikten sonra bir daha geri dönüş, iyileşme söz konusu değil. 

Beyin damarlarını tıkayan nedenlerle kalp damarlarını tıkayan nedenler aynıdır: 

1-Gizli veya aşikar şeker yüksekliği

2-Tansiyon yüksekliği

3-Ürik asit yüksekliği

4-LDL kolesterol yüksekliği

Multi İnfarct Dementia

Resimde okla işaretli küçük enfarktüs alanları görülüyor. Aynı kalp krizinde damarın tıkanmasına bağlı olarak kalp kası hücrelerinin ölmesi gibi beyin damarlarının tıkanması da beyin hücrelerinin ölmesine neden olur. 

Damar tıkanıklıkları beynin neresindeyse o bölgeyle ilgili bulgular ortaya çıkar: unutkanlık, konuşurken kelimeleri bulamama, konuşma, karar verme yeteneklerinde bozulma görülür.

 

Bazılarının zihin fonksiyonlarının yaşıtlarından hızlı bozulduğunu fark etmişsinizdir. Sadece unutkanlıktan bahsetmiyorum orta yaşlarında merak etmekten, araştırmaktan, öğrenmekten vazgeçen insanlardan bahsediyorum. Geçmişte çok okuduklarını bildiğim bazı arkadaşlarıma neden okumadıklarını sorduğumda “canlarının istemediğini ya da kendilerini veremediklerine söylüyorlar. Beyin enfarktüslerinin neden olduğu erken bunamanın olumsuz bir yanı daha var. Ruth Üniversitesi tarafından yapılan bir çalışma bu hastaların gelecekte ciddi bir felç geçirme ihtimallerinin zihinsel fonksiyonları daha iyi olan yaşıtlarına göre % 61 daha fazla olduğunu gösterdi (1). 

 

Küçük beyin enfarktüslerinin bulguları:

1-Eskiden zevkle yapılan entelektüel faaliyetlerdeki gerileme veya hobilerden zevk almama, ağırlaşma durumu.  

2-Zaman zaman bildik bazı nesnelerin veya çok yakın kişilerin isimlerinin unutulması, bildik kelimelerin akla gelmemesi. 

3-Hep aynı yerde duran eşyaların ilgisiz yerlere konulmaya başlanması. 

4-Eş ve çocukların fark edebileceği karakter-huy değişiklikleri ortaya çıkması. 

5-AJİTE bir ruh hali, gerginlik.  

 

Şahsen az yağlı vegan beslenme uygulamamın ve sizlere de önermemin en önemli nedenlerinden biri beyin fonksiyonlarını koruma, okuma ve öğrenme yeteneğinin uzun yıllar boyunca devam etmesini sağlama arzusudur. Bitkisel beslenmenin beyin fonksiyonlarını olumlu etkilediğini, hayvansal gıdalarla beslenmenin tam aksi olarak erken bunamaya neden olduğunu gösteren pek çok çalışma var. Bir insan bitkisel beslenmeye ne kadar erken yaşta başlarsa o kadar fayda görür. Beslenmenin orta yaşlarda değiştirilmesi bile zihinsel fonksiyonları olumlu etkiler. Dört ay önce açıklanan bir çalışmada (Nisan 2014) sadece sebze, meyve ve hayvansal gıda olarak balık yiyen bir grupla et, salam, sucuk, sosis, yumurta, süt ve süt ürünleri tüketen bir grup karşılaştırılıyor. 14 yıl süren takibin sonunda bitkisel ağırlıklı beslenen grupta bunamanın % 90 daha az görüldüğü saptanıyor (2). 

 

İleri yaşlarınızda genç bir beyine sahip olmak istiyorsanız:  

1-Hayvansal besinlerden uzak durun (vegan olun)

2-Mümkün olduğu kadar az yağ kullanın 

3-Sigara içmeyin

4-Alkolü abartmayın

 

1. Kumar B. Rajan, PhD, Association of Cognitive Functioning, Incident Stroke, and Mortality in Older Adults. STROKEAHA. 114.005143 Published online print August 7 2014.  

2. Eskelinen M. The effects of midlife diet on late-life cognition: an epidemiological approach. http://epublications.uef.fi/pub/urn_isbn_978-952-61-1394-4/urn_isbn_978-952-61-1394-4.pdf Accessed April 22, 2014.