Yarın Ramazan ayının 1. Günü. Televizyonlarda “günde iki litre su için, az az - sık sık yiyin” diyen doktorlar 30 gün süresince ortalıkta görünmeyecekler. Buna karşılık orucun mideyi dinlendirdiği, toksinleri temizlediği minvalinde yazılar okuyacaksınız. Aslında belirli bir süre aç kalmak, düşük kalorili beslenmek (Calori Restriction) sağlık için iyidir, ömrü uzatır,  tabii sıvı kısıtlaması olmamak şartıyla. Bildiğiniz gibi semavi dinlerin hepsinde “oruç” vardır. İslam dinindeki orucu diğerlerinden ayıran en önemli fark yiyecekle birlikte suyun da kısıtlanmasıdır. 

İNANMANIN SAĞLIĞA ETKİSİ 

İnancın sağlık üzerindeki etkisini saptamak için aralarında Harvard, Duke, Yale’in de bulunduğu pek çok saygın üniversite tarafından yapılmış bini aşkın çalışma var. İnanan kişilerde kalp hastalığı, yüksek tansiyon, felç daha az görülüyor; gerçek anlamda dindar kişiler daha az depresyona giriyor, hastalıklardan daha çabuk kurtuluyor, daha uzun yaşıyorlar. Bu araştırmalar Müslüman ülkelerde yapılsaydı dindarlar daha sağlıklı çıkar mıydı bilmiyorum? Tabii bunun için önce Müslüman ülkelerde böyle bir araştırmayı yapacak entelektüel birikim olması gerekiyor. 

ORUÇ VE SİNİR SİSTEMİ 

Ramazan, küçük kasabalarda, kaplıca gibi sayfiyelerde günlük iş rutinlerinden, hayat gailesinden kurtulmuş kişiler için “huzurlu” bir ay olabilir. Aç ve susuz kalınsa da Allah’ın emrini yerine getirmiş, görevini yapmış olmak, inanan kişileri rahatlatır. Bu yüzden “Yıllardan beri oruç tutarım bu sene de tutayım mı?” diye soran hastalarıma -çok ciddi bir sağlık sorunları olmadığı sürece- tutun derim. Buna karşılık büyük şehirlerde, yoğun çalışma tempolarını aksatmayanlarda orucun psikolojik yönden olumlu bir etki yapabileceğini sanmıyorum.  

Araştırmalar, oruç tutanların Ramazan ayı boyunca daha sinirli olduklarını ve daha kolay öfkelendiklerini gösteriyor (1,2). Sinirlilik, sigara alışkanlığı olanlarda daha fazla görülüyor. “Aç kalmak” tüm memelileri olduğu gibi insanları da sinirli yapar, daha tahammülsüz olur, daha kolay risk alırız. Yarı cüssesindeki çakalın koca aslana kafa tutmasının nedeni açlıktan gözünün dönmesidir. Bizler, evrimsel süreçte yiyecek paylaşırken daha sinirli olduğu için daha çok risk alan ve bu sayede daha çok pay alıp hayatta kalan ataların çocuklarıyız. Ramazan ayında, hastanelerin acil servislerine müracaat eden kaza ve şiddete bağlı yaralanma vakalarında artış olmasının nedeni de bu sinirlilik ve tahammülsüzlük halidir (3,4). 

UYKU DÜZENİ VE ZİHİNSEL FAALİYETLERDE YAVAŞLAMA

Gece yarısı uyanıp sahur yapmak vücudumuzun alışık olduğu biyolojik ritmin bozulmasına neden olur (5). Bu durum sahura kalkan kişilerde ertesi gün uyuklama hali ve yorgunluğa neden olabilir (6,7,8). Beynimiz vücut ağırlığımızın % 2'sini yapmasına rağmen aldığımız kalorinin % 20'sini kullanır. Bu yüzden açlıktan en çok etkilenen organımızdır. Uzun süreli aç kalmak, öğrenme ve akılda tutma kapasitesini azaltır. Bir araştırma kuruluşunda çalışıyorsanız, bir şeyler öğrenmeniz veya öğretmeniz gerekiyorsa, hesap kitap yapıyorsanız, ölçüp biçiyorsanız Ramazan süresince muhakeme gücünüzün azalacağını bilin (9). Bizzat şahit oldum, Arap ülkeleri Ramazan ayında gündüzle geceyi yer değiştiriyorlar. Sahurdan sonra uykuya yatıp (buna orucu uykuya tutturmak da denir) dükkanları ikindi vakti açıyor, gece serinliğinde yaşamanın keyfini çıkarıyorlar. Biz de sorunu masa başında uyuklayarak ve yapılacak işleri bayram sonrasına erteleyerek aşmaya çalışıyoruz. 

BAŞ AĞRISI 

Oruç tutmak baş ağrılarını ve migren krizini tetikler. Migreni olanlar ramazan süresince üç misli daha fazla atak geçirir (10). 116 hastane personeli üzerinde yapılan bir çalışmada oruç tutanların % 41’inde, tutmayanların % 8’inde baş ağrısı görülmüştür (11). Baş ağrısının bir diğer nedeni de çay, kahve gibi farkında olmadan bağımlısı olduğumuz içeceklerdeki kafeinden mahrum kalmamızdır. 

BOĞAZ VE İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARI (SİSTİT) 

Suyun kısıtlanması tüm vücut sıvılarıyla birlikte tükürük salgısını da azaltır, ağız kurur, tükürüğün ağız içi temizleme görevini yeterince yapmamasına bağlı olarak farenjit, tonsillit gibi üst solunum yolu enfeksiyonları artar. Aynı şekilde idrar miktarının azalması, az idrara çıkma kronik sistiti olanlarda sorun oluşturabilir, idrar yanmaları başlar. İftar sahur arasında çok su içmek, sahurda meyve yemek, gün içinde gölge yerlerden ayrılmayıp hareketten kaçınarak terlemeyi engellemek çözüm olabilir.   

BÖBREKLERE DİKKAT  

Vücudumuz için zararlı atık maddelerin başında “üre” gelir. Az su içilmesi böbrekten geçen sıvı miktarını azaltarak üreyi artırır (12). Bu durum böbrek kapasitesi yüksek olan genç insanlar için sorun oluşturmaz ancak yaşlılarda problemdir (13). Bu yüzden üresi limiti aşmış yaşlıların ve böbrek hastalarının oruç tutması sakıncalıdır. 

ÇARPINTI, SERSEMLİK, FENALIK HİSSİ  

Orucun ilk günlerinde sık olarak görülebilir. Almanya'da çalışan Türk işçiler üzerinde yapılan bir çalışmada oruç tutan işçilerde fazla miktarda görülen bu şikayetlerin susuz kalmaya, kan yoğunluğunun, sodyumun ve ürik asitin yükselmesine bağlı olduğu düşünülmüş ve oruç tutanların sıcak ortamlardan uzak tutulmaları tavsiye edilmiştir (14). 

Anacığım etliye sütlüye fazla karışmamamı söylerdi ama gördüğünüz gibi kendimi tutamıyorum. Hayırlı Ramazanlar efendim... 

 

(1) Kadri N, Tilane A, El Batal M, Taltit Y, Tahiri SM, Moussaoui D, "Irritability During the Month of Ramadan", Psychosomatic Medicine 2000 Mar-Apr 62:2 280-5 

(2) Hassna’a Mokhtar - Productivity and Self-Discipline in Ramadan - ArabNews, September 30, 2007 

(3)Langford EJ, The effect of the fast of Ramadan on accident and emergency attendences J. R. Soc Health 87, 517-518 

(4)Ramadan saw rise in violent domestic crimes - Daily News Egypt, November 2, 2006 

(5)"Does Ramadan modify the Circadian Patterns?", Journal of Postgraduate Medicine, March 2006, Vol. 52 Issue 1 

(6)"Does Ramadan modify the Circadian Patterns?", Journal of Postgraduate Medicine, March 2006, Vol. 52 Issue 1 

(7)Taoudi Benchekroun M, Roky R, Toufiq J, Benaji B, Hakkou F, "Epidemiological study: chronotype and daytime sleepiness before and during Ramadan.", Therapie 54:567-72 

(8)Afifi ZE (1997): Daily practices, study performance and health during the Ramadan fast. J. R. Soc. Health 117, 231-235

(9)Ali MR & Amir T (1989): Effects of fasting on visual flicker fusion. Percep. Motor Skills 69, 627-631.

(10)Judy Siegel-Itzkovich - Beduin doctor: Migraines common during Ramadan fast - The Jerusalem Post, August 9, 2010 

(11)Awada A & al Jumah M (1999): The first-of-Ramadan headache. Headache 39, 490-493.

(12)Zebidi A, The effect of Ramadan fasting on some plasmatic and urinary parameters. Tunisie Med. 68, 367-372.

(13) http:// www.jarcp.com /742-ramadan-fasting-effects-on-metabolic-parameters-in-elderly-persons-with-cardiovascular-risk-factors.html

(14)Schmahl FW, Metzler B, "The health risks of occupational stress in Islamic industrial workers during the Ramadan fasting period", Polish Journal of Occupational Medicine 1991 4:3 219-28