Geçenlerde bitkisel beslenme önerdiğim bir hastam, hayvansal gıdaları kesmenin çok zor olduğunu söyleyerek “Siz öğlenleri ne yiyorsunuz?” diye sordu. Çekmecemden evden getirdiğim pembe domatesleri çıkardım.

“Sadece domates mi yiyeceksiniz?” diye sordu. “Evet" dedim, "Domates ve biraz da yanında ceviz.”

Hatırlıyorum, çocukluğumda salça zamanı evimize kasa kasa domates gelirdi. Buzdolabının olmadığı yıllarda her ürün mevsiminde ve en ucuz olduğu zamanda yenirdi. Babamın bir oturuşta 2 kilo domatesi bitirdiğini bilirim. Tabii o zaman domatesler günümüzde olduğu gibi kalın kabuklu ve tatsız değildi. 

Kalp hastaları için faydalı  

Tüm sebze ve meyveler kalp için yararlıdır ancak domatesin ayrı bir yeri vardır. Kuzey Carolina Devlet Üniversitesi'nin yaptığı bir çalışma domates ürünlerinin hem kalp krizi riskini azalttığını hem de damar sertliği gelişimini engellediğini  göstermiştir (1,2). Domates, LDL (kötü) kolesterolü düşürür, kolesterolün oksitlenmesini engeller,  kanı sulandırır (3,4). 

Kalp krizinde koroner arter adını verdiğimiz kalp damarlarının tıkanması söz konusudur. Tıkanmada damarı tıkayan kolesterol plakları kadar kanın pıhtılaşma özelliği de önemlidir. Kanımız ne kadar kolay pıhtılaşıyorsa kalp krizi geçirme riskimiz o kadar artar, aksine kanınız ne kadar akışkansa kalp krizi riskimiz o kadar azalır. On altı farklı meyvenin (Domates, elma, muz, mango, greyfurt vb.) mukayese edildiği bir araştırmada en çok kan sulandırıcı etkiyi domatesin yaptığı bulunmuştur. Bu etki çekirdeklerin etrafındaki sarı jelatinimsi  maddeden ileri geliyor.

Hepinizi Aspirin kanı sulandırırdığını bilirsiniz ama aynı etkiyi domatesin de yaptığından haberiniz yoktur. Çünkü Aspirin'in arkasında ilaç firmaları, reklam ve para var, domatesin arkasındaysa fazla ürünü tarlaya döken gariban domates üreticisi var. Aspirin 100 hastanın 75’ inde, domates 100 hastanın 97 sinde kan sulandırıcı etki yapar. Ilaveten deneysel çalışmalar domatesin kan sulandırıcı etkisinin kan sulandırıcı ilaçlar gibi aşırı kanama riskine neden olmadığını göstermiştir. 

Domatesin kan sulandırıcı etkisinden faydalanmak için mutlaka çiğ yemek gerekmiyor pişmiş domates de aynı olumlu etkiyi yapabiliyor. Domatesin en önemli özelliklerinden birisi içindeki faydalı antioksidan ve minerallerin ısıya dayanıklı olmasıdır, güneşin altında kurutmanız, pişirmeniz, kaynatmanız faydasını azaltmaz. Domatesin en faydalı yerinin kabuk ve çekirdekleri, yani posası olduğunu sakın unutmayın.

Şeker hastaları da domates yemeli

Şeker hastalarında kanın pıhtılaşma özelliği artar. 20 şeker hastasına her gün domates suyu içilerek yapılan bir araştırmada domates suyunun kanı sulandırdığı gösterilmiştir. Iki adet domates yendikten sonraki üç saat içerisinde kanın sıvılaşması özelliğinde belirgin artış olmakta, yenilen domates miktarı arttıkça sıvılaşma artmaktadır (5).

Kemik sertliği

Domateste fazla miktarda bulunan  Likopen  ve diğer antioksidanlar  kemikleri güçlendirir (6). Kemik erimesi riski olan kişilerin  daha çok domates yemesini tavsiye ederim. 

Antikanser özellik

Tüm sebze ve meyveler gibi domatesin de kanser riskini azaltıcı özelliği vardır. Araştırmalar akciğer kanseri,  pankreas kanseri,  erkeklerde prostat,  kadınlarda meme kanseri gelişimini engelleyici rolü olduğunu göstermiştir (7,8).

Saç dökülmesi

Dermatoloji uzmanlarının  saçı dökülenlere verdiği  “biotin”  vitamini domateste bol miktarda bulunur. Ayrıca vitamin C, molybdenum, ve K vitamini açısından da çok zengindir. 

        Minik bir bahçeniz veya güneş gören bir balkonunuz varsa saksıda kendi domatesinizi (tercihan pembe domates) yetiştirebilirsiniz. 

Dostlarım, domatesin bol, ucuz ve hormonsuz olduğu bu günlerde bu güzel meyvenin tadını çıkarmayı ihmal etmeyin.

 

(1) O'Kennedy N, Effects of antiplatelet components of tomato extract on platelet function in vitro and ex vivo: a time-course cannulation study in healthy humans.

Am J Clin Nutr. 2006 Sep;84(3):570-9.

(2)Sesso HD, Liu S, Gaziano JM et al. Dietary lycopene, tomato-based food products and cardiovascular disease in women. J Nutr Jul;133(7): 2336-41. 2003.

(3) Willcox JK. Tomatoes and cardiovascular health. Crit Rev Food Sci Nutr. 2003;43(1):1-18

(4)Silaste ML, Alfthan G, Aro A, et al. Tomato juice decreases LDL cholesterol levels and increases LDL resistance to oxidation. Br J Nutr. 2007 Dec;98(6):1251-8. 2007. PMID:17617941.

(5)Lazarus SA, Bowen K, Garg ML. Tomato juice and platelet aggregation in type 2 diabetes.JAMA. 2004 Aug 18;292(7):805-6. 2004. PMID:15315994.

(6)Mackinnon ES, Rao AV, and Rao LG. Dietary restriction of lycopene for a period of one month resulted in significantly increased biomarkers of oxidative stress and bone resorption in postmenopausal women. J Nutr Health Aging. 2011 Feb;15(2):133-8. 2011.

(7) Etminan M, The role of tomato products and lycopene in the prevention of prostate cancer: a meta-analysis of observational studies. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2004 Mar;13(3):340-5. 2004. 2004.

(8)Friedman M,  Tomatine-containing green tomato extracts inhibit growth of human breast, colon, liver, and stomach cancer cells. J Agric Food Chem. 2009 Jul 8;57(13):5727-33. 2009.