Osteoporoz veya kemik erimesi dediğimiz olay kemiklerin vücudun diğer kısımlarına göre daha zayıf kalmasıdır. Kemik erimesi bir bakıma yaşlanmanın getirdiği doğal bir sonuçtur. Kemiklerimiz 30 yaşına kadar sertleşmeye devam edip bu yaştan sonraysa gittikçe sertliğini kaybeder. Kemiklerdeki zayıflama her şeyden önce "ne kadar hareket ettiğinize-kaslarınızı ne kadar kullandığınıza" bağlıdır. Bazı kırık vakaları sonrasında olduğu gibi kolunuzu boynunuza asıp on gün süreyle kullanmazsanız çekilen röntgende kol kemiğinizin ve kaslarınızın eridiği görülür. Modern yaşamın getirdiği hareketsiz yaşam, evden işe işten eve arabayla gidip gelme, ev işlerinin makinelerle yapılması insanoğlunu eskisine göre hareketsiz kılmıştır. Bunun doğal sonucu hem kasların hem kemiklerin zayıflamasıdır. Yeteri kadar bedensel hareket yapan kişilerde (çok nadir görülen patolojiler dışında) hastalık seviyesinde kemik erimesi olmaz.

Kemiklerde zayıflamayı hızlandıran faktörler şunlardır:

1-Sigara

2-Alkol kullanımı

3-Mide şikayetleri için kullanılan antiasit ve diğer ilaçlar (proton pompası inhibitörleri)

4-Aşırı kahve ve neskafe içmek kalsiyum emilimini azaltır.

5-Aşırı tuzlu yiyenler kemik erimesi açısından riskli gruptadırlar.

6-Guatr ilaçları kullanlarda (tiroid hormonu alanlarda) kemik erimesi riski artar.

Kemik erimesi olmaması için veya size kemik erimesi tanısı konuldu ise tedavi için:

Ne yapayım?

1. Düzenli spor yapın. Yaptığınız sporun darbeli olmasına dikkat edin. Örneğin sokağa çıkıp ağır ağır salına salına yürürseniz bu darbeli spor olmaz ama ayaklarınız yere vurarak, kollarınızı sallayarak yürürseniz veya daha iyisi ip atlarsanız bu darbeli spor olur. Spordan amaç kemiklerinize “onlara ihtiyacınız olduğunu” hissettirmektir. Eğer yeteri kadar spor yapmazsanız besinlerle aldığınız kalsiyum kemiklerinizi sağlamlaştırmaz.
2. Süt üreticilerinin halka öğrettiği "her gün süt içmenin kemik erimesine iyi geldiği" iddiasının bilimsel bir temeli yoktur. 78 bin hemşire üzerinde yapılan bir çalışmada günde bir bardaktan fazla süt içenlerde kalça kırığı görülme sıklığının daha az içenlerden fazla olduğu gösterilmiştir. Nitekim dünya ülkelerine bakıldığında süt tüketimi fazla olan toplumlarda kemik kırıklarının daha fazla olduğu görülüyor. Örneğin Amerikada süt tüketimi fazla olmasına rağmen daha az süt tüketen Meksikaya göre kemik erimesi daha fazla görülüyor. Sütün olumsuz etkilerinden birinin kalsiyumun yanında aynı zamanda fosfor ihtiva etmesi olduğu düşünülmektedir.  
3. Yeşil yapraklı bazı sebzelerdeki kalsiyum oranı sütten yüksektir. (Örneğin dere otu ve roka’nın kalsiyum içeriği sütten zengindir.) Bu yüzden kalsiyum desteği için, süt içme yerine taze salata tüketiminizi artırın, böylece hem vitamin hem kalsiyum almış olursunuz.
4. Güneşlenin, yeteri kadar güneşlenemiyorsanız ağızdan D vitamini alın. D vitamini almanın en kolay yolu “güneşlenmektir.” Havalar soğudu diye güneşlenmeyi ihmal etmeyin, fazla değil, günde 15 dakika güneşe görünmeniz yeter. İlla mayo giyip yatmanız gerekmiyor, açık bir pencere, taras, balkon gibi yerlerde kollarınızı, bacaklarınızı, gövdenizi güneşe gösterin. Bu arada çocuklarınızın da yeteri kadar güneş ışını aldığından emin olun. Güneşten alacağınız D vitamini, kemikleriniz, diş sağlığınız ve çocukların sağlıklı gelişimi (büyüme) için son derece yararlıdır. Faydası şüpheli olmakla birlikte büyük şehirlerde yaşayanların özellikle kış mevsimlerinde yeteri kadar güneş ışını alamayanların D vitamini almasını öneriyoruz. 

Dikkat edin!

1-Kalsiyum haricindeki kemik erimesi ilaçları özellikle mide barsak sistemi üzerinde yan tesirleri olan ilaçlardır. 2007 yılında kemik erimesi ilacı alan kişilerde ilerde çene kemiklerinde zayıflık olduğu ve bu kişilere diş inplantasyonu yapılamadığı yolunda bir makale yayınlandı. Ben kendi hastalarıma ilaç önermiyor, onları daha çok egzersiz yapmaları yolunda motive ediyorum.

         KEMİK ERİMESİ İLACI KALPTE RİTM BOZUKLUĞU YAPIYOR

            Washington Üniversitesi tarafından yapılan ve “Annual of İnternal Medicine” dergisinde yayınlanan bir çalışmaya göre ülkemizde de kullanılan Fosamax (Alendronate) isimli kemik erimesi ilacı kalpte ritm bozukluğuna sebep oluyor. İlacın mide ve yemek borusunda yaptığı tahrişe bağlı rahatsızlıklar eskiden beri biliniyordu. Atrial Fibrilasyon dediğimiz ritim bozukluğu bu ilacı kullananlarda % 86 oranında daha fazla görülüyor. Düzenli kasılma işlevini kaybeden kalp boşlukları içinde oluşan pıhtılar felce kadar giden önemli sağlık sorunlarına neden olabiliyor.

2-Kalsiyum hapları almayın. Menapoz sonrası kemik erimesi olan bayanların kalsiyum almasının tek başına hiçbir işe yaramadığını daha önce de birkaç kez yazmıştım. En son Harvard Health Letter dergisinde kalsiyum haplarının kemik kırıklarını engellemediği yolunda bir makale daha yayınlandı. Buna rağmen ilaç kullanımı gittikçe yaygınlaşıyor. Hastalarıma “Yürümediğiniz, spor yapmadığınız sürece kemikleriniz zayıflar, yuttuğunuz kalsiyum tabletleri de hiçbir işe yaramaz” dediğim zaman mahzunlaşıyorlar. Tam aksi “Teyzecim bu ilaçları yut, kemiklerin taş gibi olacak...” desem boynuma sarılacaklarını biliyorum. Geçen hafta Duke Üniversitesinin yaptığı bir çalışma yayınlandı. 232 yaşlı kadın üzerinde yapılan MR destekli çalışmada kalsiyum tabletleri alan hastaların beyin damarlarında kireç birikimleri oluştuğu görülüyor. Araştırmacılar kalsiyumun, kemiklerde değil beyin damarları cidarında birikerek zararlı olabileceğini düşünüyorlar. Bu sorun özellikle böbreklerinden kalsiyum atılımı az olan yaşlı hastalarda görülüyor. Çalışmayı yürüten Dr. Payne, 60 yaş üstü kadınların kalsiyum ve D vitamini alırken dikkatli olmaları gerektiğini söylüyor.

3-Large Canadian Ttrial araştırması 15 Ocak, 2008’de  Journal of Rheumatology dergisinden yayınlandı. Bu araştırmada kemik erimesinde kullanılan bisphosphonate ilaçların (Fosamax, Actonel, Boniva) kemik nekrozu gelişme riskini üç misli arttırdığı gösterildi.

4-BMJ dergisinde gene Ocak 2008’de yayınlanan bir makalede, kemik erimesi ilaçları hakkında yapılan yayınlarda ilaçların faydalarının abartıldığı, zararlarının ise örtbas edildiğinden bahisle ilacı kullanan milyonlarca bayanın sağlığının tehlikeye atıldığı söyleniyor. 

5- FDA; osteoporoz-kemik erimesinde kullanılan bisphosphonate grubu ilaçların (Fosamax, Actonel, Boniva, Didronel) yemek borusu kanseri riskini artırdığı duyurdu (New England Journal of Medicine 1 Ocak 2009)  Bu yüzden ilaçları kullanmak zorunda kalanların sabah aç karnına almaları, ilacı yuttuktan sonra da yatmamaları çok önemlidir.

5-KEMİK ERİMESİ OLAN VEYA YATKINLIK OLAN KİŞİLERİN DİYETLERİNDE DİKKAT ETMELERİ GEREKEN HUSUSLAR:

1. Günlük tuz tüketiminiz bir çay kaşığını geçmesin. Salamura ve paketlenmiş tuzlu yiyeceklerden uzak durun.
2. Kola, soda, gazoz gibi içecekleri kesin, tabii meyva suyu ve suyu tercih edin.
3. Kahve, neskafe tüketiminizi azaltın. Her 100 gr. kafein, 6 mgr kalsiyumun vücuttan atılmasına neden olur.
4. Soyadaki oxalate kalsiyumu bağlayarak emilmesine engel olur bu yüzden soyalı ürünleri aşırı tüketmemeye dikkat edin.
5. Hayvansal besin maddelerinde (et, süt, yoğurt, yumurta) bulunan sülfür içeren aminoasitler vücudu asidik yapar, kemiklerdeki kalsiyumun çekilmesine ve idrarla atılmasına neden olur. Bu da kemik erimesi gelişimini hızlandırır. Hayvansal ürünleri mümkün olduğu kadar azaltın mümkünse hiç yemeyin.