Aft'lar ağız içi mukozasında, yanakta, damakta ve dil üstünde görülen oldukça can sıkıcı küçük, ağrılı yaralardır. Sık sık tekrarlar, genellikle bir iki hafta içinde kendiliğinden iyileşirler. Daha çok bayanlarda olmak üzere nerdeyse her beş kişiden birinde aft görülür. Gençlerde daha çoktur ve yaş ilerledikçe görülme sıklığı azalır. Hastalarımdan “Bende çok sık aft çıkıyor acaba vücudumda bir eksiklik mi var?” sorusunu çok sık duymuşumdur. Hastaların yüzde sekseninde aftı izah edecek bir neden bulamayız. Her hafta, kansere çare bulduğu iddiasıyla gazetelere manşet olan modern tıbbın aftın nedenini bulamaması bana her zaman komik gelmiştir.   

            Vücudumuzdaki pek çok rahatsızlık gibi aftlarda stresle artar. Bir diğer deyimle tek başına stres aft nedeni değildir ancak stresli dönemlerde, örneğin çocukların sınav dönemlerinde aftların sayısında ve büyüklüğünde artma görülür. Tek yumurta ikizleri aftların oluşumunda genetik geçişin önemli olduğunu göstermektedir. Aft alerjik bir reaksiyon olarak oluşmaz ama şu da bir gerçektir: “alerjik yapısı olan kişilerde aft daha sık görülür.”

            Hastalar aft çıkacak yerde önce bir acı ve yanma hissederler. Takip eden gün içinde bir kaç milimetrelik minik yara ortaya çıkar. Hastalar en çok rahat yemek yiyememekten yakınırlar. Ağrı genellikle 3-4 gün sürdükten sonra kendiliğinden geçer. Tam iyileşme 7-8 günü bazen iki haftayı bulur.

Ağzımda aft var ne yapayım?

1-Ağzında aft çıkan kişilerin ilk yapacakları şey (eğer içiyorlarsa) sütü kesmektir. 2013 Ocak ayında J Oral Pathol Med. dergisinde sütte bulunan bazı proteinlerin bir nevi allerjik reaksiyonla aft yaptığını gösteren bir makale yayınlandı. Aft sorununuz sizi çok üzüyorsa üç aylık bir süreyle süt ve sütten yapılan ürünleri (peynir, yoğurt) kesip deneyin. 

2-Diyet kola, sakız ve benzeri içeceklerde bulunan tatlandırıcıların da aft yaptığı gösterilmiştir, içiyor, çiğniyorsanız bırakın. 

3-Ağzında Aft çıkan hastaların %20 sinde demir veya vitamin B 12 eksikliği vardır. Aftlardan çok şikayetçi iseniz bir kereye mahsus demir, folat ve vitamin B 12 ölçümü yaptırabilirsiniz.

4-Kahve, çikolata, patates, peynir, ceviz ve fındık gibi kuruyemişler, incir, portakal, mandalina, buğday, çavdar arpa gibi glüten ihtiva eden yiyeceklerin afta neden olduğu şeklinde yayınlar vardır. Eğer çok dertliyseniz bir süre –örneğin bir ay süreyle- bu yiyeceklerden uzak durun. Diyetten faydalanırsanız ve aftların size verdiği sıkıntının bu güzel bu yiyeceklerden uzak durmanıza değeceğini düşünürseniz diyete devam edersiniz.   

5-Tüm önlemlere rağmen aftlarınızda iyileşme olmadıysa bir süre (örneğin üç ay) buğday ürünlerini kesin. Buğdayda bulunan gliadin proteinin de aft yapabildiği gösterilmiştir.  

6-Ağzında aft çıkan herkesi Behçet hastalığı açısından araştırmaya almayız. Bu hastalıkta da aynı basit aftlara benzeyen ve bir iki haftada kendiliğinden geçen lezyonlar vardır. Sayıca daha çok ve daha ağrılı olabilirler. Görüntü ile ayırıcı tanıya ulaşmak mümkün değildir. Eğer ağız içi aftlarla birlikte cinsel bölgede (kadınlarda vajinada erkeklerde penis veya testis üzerinde) küçük deriden kabarık sivilceler şeklinde başlayan sonradan zımbayla delinmiş görünümde yaralar oluşuyorsa, gözde uveitis (kanlanma ve bulanık görme şeklinde şikayetler) varsa, en çok dizde olmak üzere eklemlerde şişme ve ağrı varsa Behçet hastalığı açısından araştırma yapmak gerekir. (Bir cildiye uzmanına-tercihan üniversite hastanesine başvurunuz.) Cildiye uzmanları başta paterji testi olmak üzere gerekli tetkikleri yaparak teşhisi koyacaklardır.

7-Daha önce sık aft hikayesi olmayan bir kişide ağız içinde çıkan afta benzer yaraları ciddiye almak gerekir. Yarının 21 gün içinde kendiliğinden iyileşmemesi halinde ağız içi kanserleri ekarte etmek için bir doktora görünmek gerekir.  

8-Eczanelerde aft üzerine sürebileceğiniz (bazıları kortizon ihtiva eden) çeşitli krem ve damlalar vardır. Bunlar çektiğiniz acıyı azaltabilirler ancak aftın iyileşmesinde fazla bir etkileri olduğu söylenemez.  

9-Yukardaki öneriler derdinize derman olmadıysa diş macununuzu değiştirin. İçinde "Sodium Lauryl Phosphat" olmayan bir diş macunu kullanın. (Sonucu bizimle paylaşırsanız memnun oluruz.)

NOT: Bu makale 28.07.2013 tarihinde yeni bilgilerin ışığında gözden geçirilmiştir.