Total Kolesterol

            Kolesterol aslında vücudumuz için son derece önemli ve yararlı bir sterol, yani bir steroid ve alkol birleşimidir. Daha düşük miktarlarda bitkilerde de bulunur. İlk defa 1754’ te safra taşlarında kolesterol bulunduğu için bu maddenin ismi Yunancachole- (safra) ve steros (katı) sözcükleri ile kimyadaki -ol ekinden türetilmiştir. Kolesterol karaciğer tarafından sentez edilir (%80-85 ). Vücudumuzdaki kolesterolün çok küçük bir kısmı gıda kaynaklıdır (%15-20). Vücudun her hücresinde bulunmakla beraber, onun sentezlendiği veya hücre zarlarının daha çok olduğu organ ve dokularda, örneğin karaciğer, omurilik ve beyinde daha çok bulunur. Sinirlerimizin etrafını çeviren myelin kılıfları kolesterolden yapılır. Kolesterol kanda normalden fazla bulunmasının damarlarda birikerek damar sertleşmesine (ateroskleroz) yol açtığı bilinmektedir. Bazen de safra pigmentleri ile birleşerek safra taşlarının oluşumunda rol oynar.

Eğer kanda fazla miktarda kolesterol varsa ve bunu karşılayacak kadar yeteri kadar HDL kolesterol (iyi kolesterol) yoksa damarlarda birikime ve sertleşmeye, sonuç olarak daralmaya (ateroskleroz veya arteriyoskleroz) yol açar. Aterosklerozda damar duvarında biriken tek madde kolesterol değildir; akyuvarlar, kan pıhtısı, kalsiyumgibi maddeler de birikir. Ateroskleroza halk arasında damar sertliği, damar kireçlenmesi de denir.

Kolesterol karaciğerden safra aracılığıyla atılır ve bir kısmı ince bağırsak tarafından geri alınır.

Kolesterolün normal değerleri

            Ben talebeyken kolesterol normal değeri 300 mgr/dl ve altı idi (30 yıl önceden bahsediyorum) Sonra 270’e ve 250 ye indi. Derken on yıl önce 230 dedik ve son üç yıldır 200 mgr/dl’nin altı normal kabul ediliyor. Amerika’da kolesterol ilaçları üreten firmaların lobi çalışmaları sonucunda bizde de normal değerin 180’in altına ineceğinden eminim.

            Kolesterolün normal değeri için önemli olan Kolesterol/HDL oranıdır. Bu oran 4’ün altında ise kolesterolünüz normaldir. Örnek verecek olursak;

            - Ali beyin kolesterolü 300 mgr/dl iken HDL kolesterolü 76 mgr/dl ise oranı 3.9 olduğundan kolesterol seviyesi normaldir.   

            - Veli beyin kolesterolü 195 mgr/dl. İken HDL kolesterolü 35 mgr/dl ise ikisini birbirine böldüğümüzde oran 5.5 çıktığı için 195 mg kolesterolü yüksek kabul ederim.

HDL Kolesterol

Yüksek yoğunluklu lipoprotein (İngilizce high density lipoproteins HDL) tarafından taşınan kolesterola "iyi kolesterol" denir.

            HDL kolesterol seviyeniz, ilerde kalp hastası olup olmayacağınızı gösteren en büyük belirleyicidir. HDL kolesterolünü 70 üzerinde bulduğum hastalarıma “Ailenizde 90 yaşını geçen kişiler var mı?” diye sorarım. Çoğu dedelerinden veya nenelerinden birinin çok uzun yaşadığından bahseder. Araştırmalar Türk insanının HDL kolesterolünün, Avrupa ve Amerikalılara göre düşük olduğunu göstermiştir ki benim izlenimlerim de bu yöndedir. Istanbulda yapılan ve 9 bin kişinin katıldığı bir çalışmada erkeklerin %75 inde kadınların %50 sinde HDL kolesterol 40 mgr’ın altında, yani düşük bulunmuştur. (HDL kolesterolü yüksek olan hastalarım, çoğunlukla trakya göçmeni bir dede veya kafkas göçmeni bir nene olduğunu söylerler.) 

            İyi kolesterol adını verdiğimiz HDL kolesterolün görevi kanımızda dolaşan kötü kolesterolü temizlemektir. Damar duvarlarından söküp aldığı kötü yağları karaciğere taşıyarak safra ile vücuttan atılmasını sağlar. Sadece bu kadarla kalmaz, damar içi plaklardaki enflamasyonu azaltıp pıhtı oluşumunu engeller. HDL kolesterol yalnız damar sağlığı değil erkeklerde seksüel fonksiyonlar üzerinde de etilidir. HDL seviyesi düşük olan kişilerde ileri yaşlarda ereksiyon sorunu olma ihtimali yüksektir.

            Şimdi daha öne yapılmış tetkikleriniz varsa çıkarıp bakın. HDL seviyeniz 40 mgr’dan az ise ( bayanlarda 50 mgr’dan az ise) ileri yaşlarda kalp krizi veya felç geçirme ihtimaliniz yüksektir. (Eğer kolesterol düşürücü ilaç kullanıyorsanız ilaca başlamadan önceki değerlere bakmanız gerekir.) HDL kolesterolünüz 70 üzerinde ise veya total kolesterolünüzü HDL kolesterole böldüğünüzde oran 4 ün altında çıkıyorsa kolay kolay kalp krizi geçirmezsiniz. (Yüksek tansiyon, şeker hastalığı, alkol, sigara gibi kötü alışkanlıkları olan kişileri bu varsayımın dışında tutuyorum.)

            HDL kolesterol seviyenizin esas belirleyicisi genetik mirasınızdır. Buna rağmen alacağımız tedbirlerle HDL kolesterolümüzü artırarak kendimizi kalp damar hastalıklarına karşı koruyabilir, en azından ortaya çıkmasını geciktirebiliriz. HDL kolesterolünüzü 1 mg. artırmanız, örneğin 39 mg iken 40 mg yapmanız; kalp krizi riskinizi %2-3 oranında azaltır.

LDL Kolesterol

Düşük yoğunluklu lipoprotein (İngilizce low density lipoproteins LDL) tarafından taşınan kolesteroldür. LDL kolsetrol miktarını 60 mgr düşürmek kalp krizi ve ani ölüm riskini %50 azaltır.

LDL ölçüm teknikleri aslında LDL’yi doğrudan ölçmez; ekonomik nedenlerden dolayı LDL değeri şu formüle göre hesaplanır:

            LDL değeri = toplam kolesterol − toplam-HDL − trigliserit değerinin %20