Geçenlerde bir hastam iki çocuğu ve eşi ile birlikte ziyaretime geldi. Muayene odasına kalabalık girilmesi genelde hoş karşılanmaz ama ben sesimi çıkarmam. (Hastanın yakınları, özellikle eşler bazen çok yararlı gözlemlerini aktarır, hasta hakkında önemli bilgiler verirler.) Neyse efendim, çocuklardan birisi çok geçmeden yaramazlık yapmaya başladı. Önce masamdaki kutuları karıştırdı, sonra reçete bloğunu kaptı. Anne babanın gözleri çocuğun üstünde, küçük azarlarla, “yapma yavrucum doktor amca kızar” diyerek çocuğa hakim olmaya çalışıyorlar ama ne mümkün. Sonunda babasının elinden kurtulup çiçeklere hücüm etti ve kütt, saksılardan biri yerde. Bu arada diğer çocuk “abim hep böyle yaramazlık yapar” ifadesiyle kardeşini seyrediyor. Baba sonunda baktı olacak gibi değil çocuğu kulağından tutup dışarı çıkardı. Anneye “İkisi de sizin mi?” diye sordum. Gülerek “Evet,” dedi, “İkisi de bizim ama bazen ben bile şüpheye düşüyorum.”

            Çok geçmeden baba ile çocuk tekrar içeri girdiler. Oğlanın sağ kulağı horoz ibiği gibi kıpkırmızı, gözleri yaşlı ama biraz uslanmış.... Babanın yüzünde çocuğuna şiddet uygulamanın mahcubiyeti ve üzüntüsü var. Aklıma hemen “Dondurmam Gaymak” filmindeki iki kardeş geldi. Dondurmacı Ali ustanın motorsikletini çalan yaramaz çocukla Ali ustanın yanında çırak olarak çalışan uslu çocuk kardeşler. Birisi çalışkan, küçük yaşına rağmen para kazanmaya çalışıyor, kazandıkları ile kendisine bisiklet alıyor; diğeri hayta mı hayta, en basit namaz duasını bile ezberleyemiyor, devamlı muzurluk peşinde. İkisi de aynı anne bababanın çocukları, aynı aile terbiyesini almışlar, aynı okula gidip, aynı öğretmenlerden ders alıyorlar.

            Peki, o zaman bu fark neden?

            1-GENETİK YAPI.

            İki çocuğun anne babalarından aldıkları genetik yapının farklı olmasısorumuzun cevabı olabilir. Son yıllarda yapılan çalışmalar çalışkanlık, tembellik, yaramazlık, uyumsuzluk gibi pek çok özelliğin genlerle intikal ettiğini gösterdi. Esasında bu bilgi “Anasına bak kızını al,” “Oğlan dayıya, kız halaya,” “Atası ne ise ötesi o olur,” atasözlerini dilinden düşürmeyen bizler için pek sürpriz değil. Şaşırtıcı olanı “saldırganlık” veya “tembellik” gibi bazı karakter özelliklerinin bile genetik olabileceğinin gösterilmesi. Kanunla başı dertten kurtulmayan bir ailenin tek yumurta ikizlerinden birisi ailesinin yanında diğeri ise eğitimli ve kültürlü bir ailenin yanında büyüdüğünde iyi eğitimin sonucu değiştirmediği, sonuçta gene kanunla başı dertte bir karakter ortaya çıktığını görülüyor. Rahmetli babam odun kırdırmak için bir iki günlüğüne çalıştırdığı işçi adayına nereli olduğunu sorar, bazı köylerin adını duyunca “onlar tembel olur” veya “şunlar hırsız olur” derdi. O zaman ayrımcılık yaptığı için ona çok kızardık ama son çalışmalar gösteriyor ki tembellik genlerle geçiyor. Hareket üzerine etkili “Oreksin A” üretimini sağlayan genleri eksik olan kişiler çalışmak istemiyor, devamlı yorgunluktan şikayet edip gün içinde bile uyumak istiyorlarmış.

            2-ÇOCUKLARA FARKLI DAVRANILMASI-KAYIRMACILIK.  

            İki kardeş arasındaki karakter farkının bir nedeni de anne babanın çocuklara davranışındaki farklılıklar (kayırma) olabilir. Araştırmalar annelerin %65 inin babaların ise %70 inin bir çocuğunu diğerine tercih ettiğini (kayırdığını) gösteriyor (Kluger 2006). Soru çocuklara sorulduğunda durum daha da vahim, her beş çocuktan dördü anne babaların kardeşlerden birisini daha çok sevdiğini düşünüyor. Bu durum çocukların psikolojisi üzerinde onarılması güç yaralar açıp, birinin daha taşkın, isyankar, yaramaz olmasına neden olabiliyor. Özelikle küçük çocuklar kayırmacılık hisettiklerinde kolaylıkla depresyona girebiliyor veya dikkat çekmek için kuralları zorlayabiliyorlar.

            Bu konudaki düşüncelerinizi öğrenmek isterim. Çocuklarınız arasında karakter farklılıkları var mı? Kızınız halasına çekmiş mi? Bazen isteyerek veya istemeyerek ayrımcılık yaptığınız oluyor mu? Siz çocukken kardeşlerinizden birinin kayrıldığını hissettiniz mi?