Yarasalarda olan sosyal dayanışmanın bir benzeri –onlardaki kadar mükemmel olmasa da- biz insanlarda da vardır. Biz de aynı yarasaların kime kan verdiğini takip ettiği gibi, kime yardım ettiğimizi, yaptığımız yardımın maddi ve manevi değerini beynimizin bir yerine (farkında bile olmadan) kaydeder, ihtiyacımız olduğunda da aynı yarasalar gibi daha önce yardım ettiğimiz kişinin bize yardım etmesini bekleriz. Verdiğimizin ve aldığımızın birbirine (mümkün olduğu kadar) denk olması çok önemlidir. Maddi gücü eşit olan iki arkadaş olduğumuzu düşünelim. Ben aç olduğunuz bir gün size bir yemek ısmarladıysam sizin de zamanı geldiğinde bana bir yemek ısmarlamanız gerekir. Sizi yemek yerken gördüğümde sofraya davet emek yerine bir turşu parçası uzatırsanız bir kereliğine hoş görebilir, size bir kez daha yemek ısmarlayabilirim. İkinci kez turşu verdiğinizde suratım asılır, dostluğumuz tehlikeye girer. Sakın bana “Ben iyilik yaparken asla karşılık beklemem” masalı okumayın. Deli değilseniz (ve karşınızdakinin ekonomik durumunun iyi olduğunu biliyorsanız) bir, iki tamam ama üçüncüde herkes gibi siz de yaptığınız iyiliğe denk bir karşılık beklersiniz. 

            Konfüçyüs’ten “İnsanın bütün hayatı için reçete olarak kullanabileceği tek bir kelime söylemesini istediklerinde uzun uzun düşünmüş ve “karşılıklılık” cevabını vermiştir. Sosyal hayatta karşımıza çıkan tartışmaların çoğunun arkasında bu hesap bilmezlik vardır. Dostlukları bozulan insanlara bir bakın, çoğu “ben ona vaktiyle şu iyiliği yapmıştım o ise bana şunu yaptı” der, birbirlerine yaptıkları iyiliklerin kıyaslanması konusunda anlaşmazlığına düşerler.

            Bazı insanların ne aldım / ne verdim hesabında ölçüyü kaçırdıkları da bir başka gerçektir. Her akşam bilgisayarın başına oturup o gün karısına ne iyilik yaptığını, buna karşılık olarak karısının kendisine ne yaptığını kaydeden insanlar (hastalar) olduğunu biliyorum. Bir akrabamın 45 yıl boyunca kimlere ne hediye verdiğine dair liste tuttuğunu öğrendiğimde de hayret etmiştim. İki aile arasındaki tartışmanın arkasından ortaya çıkan belgede yıllar önce bir sünnet düğününde takılan Nacar marka saatin para ve altın olarak değeri yazılıydı.

            Şimdi şöyle arkanıza doğru bir yaslanıp düşünün bakalım, en son kiminle tartıştınız, kiminle aranız açıldı, kime küstünüz, eşinize neden darıldınız, patronunuz size neden kızdı, sekreteriniz neden surat yapıyor? Dikkatli düşünürseniz huzursuzlukların çoğunun sizin veya muhatabınızın “karşılıklılık” ilkesine uymaması nedeniyle çıktığını fark edersiniz. Ya siz beklediğinizi alamamışsınızdır ya da muhatabınız beklediğini alamamıştır. “Ben ona şunu aldım o bana...” ya da “Ben ona saçlarımı süpürge ettim o bana...” kelimeleriyle başlayan cümleler söylenip durulur.  

            Başkaları tarafından sevilmek ve mutlu olmak istiyorsanız “karşılıklılık” ilkesine azami dikkat göstermeniz gerekir. Kendi yaptığınız iyilikleri dikkatle hesaplarken başkalarının size yaptıklarını unutur, nalıncı keseri gibi hep bana hep bana derseniz sükûtu hayal kaçınılmaz olur. Sosyal yaşamda başarılı ve mutlu olan kişiler, kendilerine yapılan iyiliklerle kendilerinin başkalarına yaptıkları iyilikleri, beyinlerine objektif ve tarafsız bir bakış açısıyla doğru olarak kaydeden kişilerdir. Tabii yakın dostlarımızı ve arkadaşlarımızı seçerken de dikkatli olmamız gerekiyor; yaptığımız iyilikleri küçümseyen, unutan, kendisinin başkalarına yaptıkları iyilikleri abartan insanlardan uzak durmalıyız.