Geçenlerde bir hastam iki çocugu ve esi ile birlikte ziyaretime geldi. Muayene odasina kalabalik girilmesi genelde hos karsilanmaz ama ben sesimi çikarmam. (Hastanin yakinlari, özellikle esler bazen çok yararli gözlemlerini aktarir, hasta hakkinda önemli bilgiler verirler.) Neyse efendim, çocuklardan birisi çok geçmeden yaramazlik yapmaya basladi. Önce masamdaki kutulari karistirdi, sonra reçete blogunu kapti. Anne babanin gözleri çocugun üstünde, küçük azarlarla, “yapma yavrucum doktor amca kizar” diyerek çocuga hakim olmaya çalisiyorlar ama ne mümkün. Sonunda babasinin elinden kurtulup çiçeklere hücüm etti ve kütt, saksilardan biri yerde. Bu arada diger çocuk “abim hep böyle yaramazlik yapar” ifadesiyle kardesini seyrediyor. Baba sonunda bakti olacak gibi degil çocugu kulagindan tutup disari çikardi. Anneye “Ikisi de sizin mi?” diye sordum. Gülerek “Evet,” dedi, “Ikisi de bizim ama bazen ben bile süpheye düsüyorum.”

            Çok geçmeden baba ile çocuk tekrar içeri girdiler. Oglanin sag kulagi horoz ibigi gibi kipkirmizi, gözleri yasli ama biraz uslanmis.... Babanin yüzünde çocuguna siddet uygulamanin mahcubiyeti ve üzüntüsü var. Aklima hemen “Dondurmam Gaymak” filmindeki iki kardes geldi. Dondurmaci Ali ustanin motorsikletini çalan yaramaz çocukla Ali ustanin yaninda çirak olarak çalisan uslu çocuk kardesler. Birisi çaliskan, küçük yasina ragmen para kazanmaya çalisiyor, kazandiklari ile kendisine bisiklet aliyor; digeri hayta mi hayta, en basit namaz duasini bile ezberleyemiyor, devamli muzurluk pesinde. Ikisi de ayni anne bababanin çocuklari, ayni aile terbiyesini almislar, ayni okula gidip, ayni ögretmenlerden ders aliyorlar.

            Peki, o zaman bu fark neden?

            1-GENETIK YAPI.

            Iki çocugun anne babalarindan aldiklari genetik yapinin farkli olmasi sorumuzun cevabi olabilir. Son yillarda yapilan çalismalar çaliskanlik, tembellik, yaramazlik, uyumsuzluk gibi pek çok özelligin genlerle intikal ettigini gösterdi. Esasinda bu bilgi “Anasina bak kizini al,” “Oglan dayiya, kiz halaya,” “Atasi ne ise ötesi o olur,” atasözlerini dilinden düsürmeyen bizler için pek sürpriz degil. Sasirtici olani “saldirganlik” veya “tembellik” gibi bazi karakter özelliklerinin bile genetik olabileceginin gösterilmesi. Kanunla basi dertten kurtulmayan bir ailenin tek yumurta ikizlerinden birisi ailesinin yaninda digeri ise egitimli ve kültürlü bir ailenin yaninda büyüdügünde iyi egitimin sonucu degistirmedigi, sonuçta gene kanunla basi dertte bir karakter ortaya çiktigini görülüyor. Rahmetli babam odun kirdirmak için bir iki günlügüne çalistirdigi isçi adayina nereli oldugunu sorar, bazi köylerin adini duyunca “onlar tembel olur” veya “sunlar hirsiz olur” derdi. O zaman ayrimcilik yaptigi için ona çok kizardik ama son çalismalar gösteriyor ki tembellik genlerle geçiyor. Hareket üzerine etkili “Oreksin A” üretimini saglayan genleri eksik olan kisiler çalismak istemiyor, devamli yorgunluktan sikayet edip gün içinde bile uyumak istiyorlarmis.

            2-ÇOCUKLARA FARKLI DAVRANILMASI-KAYIRMACILIK.  

            Iki kardes arasindaki karakter farkinin bir nedeni de anne babanin çocuklara davranisindaki farkliliklar (kayirma) olabilir. Arastirmalar annelerin %65 inin babalarin ise %70 inin bir çocugunu digerine tercih ettigini (kayirdigini) gösteriyor (Kluger 2006). Soru çocuklara soruldugunda durum daha da vahim, her bes çocuktan dördü anne babalarin kardeslerden birisini daha çok sevdigini düsünüyor. Bu durum çocuklarin psikolojisi üzerinde onarilmasi güç yaralar açip, birinin daha taskin, isyankar, yaramaz olmasina neden olabiliyor. Özelikle küçük çocuklar kayirmacilik hisettiklerinde kolaylikla depresyona girebiliyor veya dikkat çekmek için kurallari zorlayabiliyorlar.