Tedavide bir arpa boyu yol alamadığımız Alzheimer hastalığının erken teşhisiyle ilgili yeni bilgilerimiz var. Artık hastalık sırasında beyinde neler olup bittiğini daha iyi biliyoruz. Eskiden hastanın hafızasındaki bozulmaya göre tanı koyardık, şimdi beyin tomografisi ve gen testi yardımıyla tanıyı neredeyse kesinleştirebiliyoruz. Alzheimer hastalığı beyin hücrelerinde anormal bir proteninin (tau proteini-amiloid plakları) birikmesiyle ortaya çıkıyor ve tomografide görülüyor.  

1-Beyinde amiolid plakları. Yukarda en sağda normal beyin var, ortada amiloid toplanmaya başlayan beyin en solda da Alzheimerli bir hastanın beynini görüyorsunuz. Amiloid plakları kırmızı renkte görülüyor. Texas Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada 30-87 yaşları arasında sağlıklı 137 kişinin beyin taraması yapılmış, 60 yaşın üzerindeki her beş kişiden birinin beyninde aşırı miktarda amiloid plakları bulunmuştur. Beyninde amiloid plakları fazla olanların hafıza ve zeka test skorları daha düşük bulunmuştur. Farelerde yapılan çalışmalar Alzheimer hastalığını yapan proteinin aynı kanser veya beyin enfeksiyonlarında olduğu gibi bir noktada başlayıp yavaş yavaş komşu hücrelere doğru yayıldığını gösterdi. Amiloid plak birikimi belirli bir seviyeye ulaşmadan hasta herhangi bir bulgu vermiyor. Araştırmacılar hastalığın erken dönemde saptanması halinde daha kolay tedavi edilebileceğini söylüyorlar. Bazı insanların amiloid birikimine karşı daha hassas olması gerçeğinin arkasında genetik dışında rol oynayan faktörler bilinmiyor. Amyloid plakları hastalık ortaya çıkmadan 10-15 yıl önce birikmeye başlıyor.

2-Alzheimerde tüm beyinde ve özellikle de hipokampus da küçülme oluyor. Hastanın beyninde ne kadar çok amiloid plak toplanırsa hipokampusu da o kadar fazla küçülüyor.(2014 Mayıs ek:) Alzheimer hastalarının % 11’inde hipokamsus tutulumu erken dönemde oluyor. Bunlar daha ziyade erkek hastalar. İlk belirtiler daha farklı ve bu kişilerde Alzheimer bulguları daha erken dönemde ortaya çıkıyor. Hipokampus tutulumlu Alzheimer da erken dönemde öfke nöbetleri şeklinde davranış bozuklukları ortaya çıkıyor. Görme sorunları oluşuyor ve bu kişiler el ve ayakları sanki kendi kontrollerinde değilmiş gibi hissediyorlar. En kötü tarafı da hastalığın hızlı ilerlemesi. 

3-Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi tarafından yapılan bir çalışma uyku bozukluklarının Alzheimer gelişme riskiyle alakalı olduğunu gösterdi: gece uykusu sırasında sık sık uyanan kişilerin gelecekte Alzheimer olma riski daha yüksek. Uyku bozukluğu Alzheimer'e mi neden oluyor yoksa beyinde biriken erken dönem plaklar uyku bozukluğu mu yapıyor, bu sorunun cevabı henüz bilinmiyor. Alzheimer Association'dan Dr. Maria Carillo iyi uyumamanın beyindeki inflamasyonu artırarak Alzheimer'i tetikleyebileceğini söylüyor. 

            Alzheimer hastalığında özellikle yer ve zaman içeren spesifik konulardaki hafıza sorunlarını “episodik bellekte zayıflama” olarak tanımlıyoruz. Hasta, örneğin anahtarları nereye koyduğunu veya o gün sabah kahvaltısında ne yediğini unutuyor.

            Anne babasında erken yaşta Alzheimer olanlar hastalığın ilerde kendilerinde de gelişeceğini düşünerek endişe ediyorlar. Genetik geçiş hastalığın ortaya çıkmasında kısmen etkili. APOE geni bulunan kişilerde rahatsızlığın bulunma ihtimalinin daha yüksek olduğu gösterildi. İlerde tedavide yüz güldürücü gelişmeler olması halinde genetik test yapılarak veya erken dönemde tomografi çektirerek erken teşhise gidilebilir. Günümüzde böyle bir ön tetkikin insanları boş yere endişeye sevk etmek dışında bir yararı yok. 

            Tedavide yenilik var mı?

            Fazla bir şey yok, beyinde amiloid birikimini yavaşlatan veya engelleyen tek şey düzenli bedensel faaliyet, bir diğer deyimle spor yapmak. Alzheimer riskinizi azaltmak istiyorsanız düzenli spor yapmayı ihmal etmeyin. Uykunuza dikkat edin, beynin uyku sırasında dinlendiğini ve bir anlamda kendini yenilediğin unutmayın.