Kalp damar hastalarının, kalp krizi geçirenlerin, stent takılı olanların veya daha önce yapılan anjiyoda damarlarında plak tespit edilenlerin bu yazıyı dikkatlice okumalarında büyük fayda var. 

Daha önceki makalelerimde kalp damarlarında az da olsa plak oluşumu başlamış olan kişilerin ilerde daha ciddi  sorunlarla karşılaşmamak için kapsamlı bir yaşam değişikliği yapmaları gerektiğini, kilo verip tansiyon, şeker ve kolesterol değerlerini kontrol altına almaları gerektiğini yazmıştım. Hastalarımın bir kısmının bu önerilerime uyduğunu biliyorum, tabii eski yaşam tarzlarını, yeme alışkanlıklarını değiştirmeyenler de var.

Kalp damarındaki plaklar belirli bir seviyeyi geçmedikçe (damarda yaklaşık  %60’ın üzerinde bir darlık oluşturmadıkça) angina adını verdiğimiz tipik göğüs ağrısını yapmazlar. Önemsiz kabul edilen küçük plaklar herhangi bir zorlanma anında (fiziksel veya duygusal bir yüklenmeyle) yırtılarak kalp krizine neden olurlar. Hiçbir şikâyeti olmayan insanların aniden kalp krizi geçirmelerinin nedeni de işte bu % 50’nin altındaki küçük plakların yırtılmasıdır. Bu yüzden hastanın kalp damarlarında plak oluşup oluşmadığı, varsa plakların yıllar içinde büyüyüp büyümediği bizim açımızdan çok önemlidir. Plakların tehlikeli hale gelip gelmediğini anlamak için genelde iki tetkik yapılır: plakların üzerindeki enflamasyonu (alevlenmeyi) gösteren Hs-Crp kan tetkiki ve aşağıda anlattığım “Kalsiyum Skor Testi.”.     

 

KALSİYUM SKOR TESTİ

Kalp krizine neden olan damar içindeki atherosklerotik plaklar zaman içinde sertleşir ve kireçlenir. Kalsiyum Skor Testi, damar cidarında biriken bu kirecin –kalsiyumun- miktarını, büyüklüğünü sonuç olarak damardaki atherosklerozun şiddetini gösteren bir testtir. Bu özelliğiyle hem kalp damar hastalığının teşhisinde hem de damardaki sorunun yıllar içinde ilerleyip ilerlemediği, ilerliyorsa ne hızla ilerlediğini gösterir.  

İŞLEM NASIL YAPILIR?

Kalsiyum skor testi Tomografi (EBT) cihazıyla yapılır. Önceden herhangi bir hazırlık 

Yapmanız gerekmez. İşlemden önce çay kahve gibi kalbi hızlandıran sıvılar alınmaz.    

Kalsiyum Skor Testinde hastaya herhangi bir madde (opak madde) enjeksiyonu yapılmaz. İşlem beş-on dakika sürer. Hasta toplam 0.5 - 1.5 mSv (milisievert) kadar radyasyon alır ki bu miktar CT koroner anjiyografide alınan radyasyonun yaklaşık onda birine tekabül eder.  

 

DİĞER TEŞHİS METOTLARINA GÖRE AVANTAJI - DEZAVANTAJI?

Birkaç risk faktörü olan örneğin sigara içen, kolesterolü yüksek, koruyucu (HDL) kolesterolü düşük olan veya tansiyon yüksekliği olan bir kişide damarlarının durumunu belirlemek çok kolay değildir. Basit EKG genellikle bir şey göstermez, damardaki darlık % 50-60 seviyesinin üzerinde değilse eforlu EKG de normal çıkar. Efor EKG testi anormal olan bir hastada bir yıl sonra tekrar edilen eforla bir öncekini kıyaslamak da zordur. CT koroner anjiyografi damarlardaki plakları göstermek açısından iyi bir tetkiktir ancak pahalı olması, hastaya damar yoluyla opak madde verilmesi, yüksek şua riski gibi dezavantajları vardır. Bu nedenle standart anjiyografi ve CT anjiyografi hastalığını gidişatını takip için her yıl uygulanacak tetkikler olamaz. Koroner hastasının takibinde yukarda saydığım testlerin dezavantajlarına karşılık kalsiyum skor testinin bazı avantajları vardır: damardan opak madde verilmesine ihtiyaç duyulmaz, verilen radyasyon miktarı CT anjiyografiden yaklaşık on misli düşüktür. Buna karşılık dezavantajları da vardır:

1-Atherosklerozun başlangıç dönemindeki yumuşak plakları göstermez.  bu yüzden 45 yaşından gençlere yapılan testlerde sonuç almak zordur. 

2-Az da olsa radyasyon içeren bir testtir. 

3-Plağın damarın içinde mi yoksa dışında mı olduğunu, lümeni daraltıp daraltmadı görülmez.   

Yukarıdaki resimde, iki ayrı hastanın kalsiyum skor testini görüyorsunuz. Soldaki hastanın damarlarında kireç birikimi yok, sağdaki hastada D ok işaretiyle gösterilen beyazlık damarda biriken kireçlenmeyi (plağı) gösteriyor. 

 

SONUÇLARIN YORUMLANMASI

Kalsiyum Skor Testi’nde damarlarda biriken toplam kireç/kalsiyum miktarı (Agatston birimi) 0 ile birkaç bin arasında değişen bir değer olarak belirlenir. 

Kalsiyum skoru sonucu              Kalp damarlarının durumu

0                                                      Koroner arter hastalığı bulgusu yok                                   

1-10                                                  Minimum koroner arter hastalığı 

11-100                                             Hafi derecede koroner arter hastalığı

101-400                                          Orta derecede koroner arter hastalığı

400  üzeri                                        İleri koroner arter hastalığı

 

Kalsiyum skor testinde 10 üzerinde bir sonuç elde edilmesi o kişinin kalp damarında (hastanın şikâyeti olmasa da) az veya çok atheroskleroz olduğunu gösterir. Damarda biriken kalsiyumun miktarı bize hastalığın ciddiyeti ve o hastanın gelecekte kalp krizi geçirme riski hakkında fikir verir. 

Kalsiyum skor testi 80-400 arasında bir sonuç verdiğinde risk yüksek anlamına gelir, bu hastaların diyet, yürüyüş önlemlerine dikkatle uyması gerekir ve kalsiyum skor testi bir yıl sonra tekrar edilerek hastanın önerilere uyup uymadığı kontrol edilir. 

Kalsiyum birikiminin damardaki darlığın derecesini gösterdiğini söyleyemeyiz, buna karşılık kalsiyum skoru çok yüksek olan kişilerde damarda ciddi darlık olma ihtimali yüksektir. Kalsiyum skoru 400 üzerinde olan bir hastanın kalbinde ciddi (%70 üzerinde) darlık ihtimali % 90’nın üzerindedir. Bu grup hastaların % 4.8’inde yıl içinde kalp hastalığına bağlı bir sağlık sorunu ortaya çıkar. 

Kalsiyum skor testi sonucu 1000 üzerinde olanlarda yıl içinde kardiak sorun çıkma ihtimali % 18-24’dür. 

Groningen hastanesinde yapılan bir çalışmada 55-85 yaşları arasındaki 2.032 hastaya kalsiyum skor testi yapılmış, hastaların % 47 sinde skor 100’ün altında, % 26’sında 100-500 arasında, % 27’sinde 500’ün üzerinde bulunmuştur. Ortalama 2.7 yıllık takip süresince toplam 92 kalp krizi vakası görülmüştür. Skoru 100-500 arasında olanlarda ölüm riski iki misli artmış, 500 üzerinde kalsiyum skoru olanlarda ise ölüm riski 2.7 kat artmış bulunmuştur. Rotterdam Üniversitesi’nde yapılan bir başka çalışmada 55 yaşının üzerindeki 2013 hasta takibe alınmış, skoru 101-500 arasında olanların felç geçirme riskinin iki misli, skoru 500 üzerinde olanların felç geçirme riskinin üç misli arttığı görülmüştür. 

Kalp damarlarındaki sorun ilerliyor mu?

İlk kalsiyum skor testinden bir yıl sonra yapılacak testte skorun % 15’den fazla artması hastanın kontrol altında olmadığını gösterir. Skor ne kadar çok artmışsa risk de o kadar artmış demektir. Herhangi bir tedavi ve diyet uygulaması yapmayan koroner hastasında kalsiyum skoru yılda yaklaşık % 30-40 oranında artar. 

Tulane Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada şikâyeti olmayan 495 kişiye kalsiyum skor testi yapıldı. Ortalama 1.9 yıl sonra kalsiyum skor testleri tekrar edilerek ne kadar artış olduğuna bakıldı. Bu esnada toplam 41 hasta kalp krizi geçirdi. Kalsiyum skoru % 15’in altında artış gösterenlerin riskinin çok düşük olduğu, kalp krizi geçirenlerdeyse kalsiyum skorunun ortalama % 42 oranında arttığı görüldü.  

Dr. Victor K Goh tarafından yapılan bir başka çalışmada (3) kalsiyum skoru yüksek 113 hasta diyete alındı. İlaç tedavisiyle birlikte düzenli spor yapan hastaların kalsiyum skorunda ortalama % 24’lük bir artış, tedaviye girmeyen hasta grubunda ise % 33 artış oldu.      

(24.08.2012-EKLEME)

Dün Journal of the American Medical Association dergisinde yayınlanan bir makaleye göre bir kişinin ilerde kalp krizi geçirip geçirmeyeceğini göstermesi açısından en iyi bilgiyi veren test: kalsiyum skor testi. Araştırmacılar 1330 adet orta risk grubundan hastayı 7.6 yıl boyunca takip ediyorlar. Hastalara kalsiyum skor testi, Ankle-brachial index testi, Karodit intima media kalınlığı ölçümü ve HSCRP testleri yapılıyor. Takip süresince 123 hastada kalp sorunu ortaya çıkıyor ve görülüyor ki önceden belirleme açısından en doğru test kalsiyum skor testi. 

SONUÇ:

1. Kalp sorunu olmayan birinin kalsiyum skor testi yaptırmasına gerek yoktur. Bir başka deyimle kalsiyum skor testi tarama amaçlı yapılan bir tetkik değildir.

2. Daha önce CT anjiyografi yaptırmış ve kalp damarlarında hafif de olsa plak tespit edilmiş hastaların kalsiyum skor testi sonuçlarını bir kenara not etmeleri iyi olur. Bir veya iki sene sonra yapılacak kalsiyum skor testi damardaki sorunun ne hızla ilerlediği konusunda fikir verir. 

3. Daha önce anjiyografi yaptırmış ve damarında önemsiz olduğu söylenen plaklar tespit edilmiş hastaların kalsiyum skor testi yaptırmaları hastalığın takibi açısından çok yararlı olur.