Geçenlerde gördüğüm bir hasta düzenli kontrole gittiği doktorun kendisine ve eşine her yıl akciğer tomografisi çektirdiğini söyledi. Radyasyon içeren tetkiklere karşı olduğumu bilirsiniz. Hastama her yıl tomografi çekmenin doğru olmadığını söyledim, “Hele sizin gibi sigara içmeyen genç bir hastanın bu tip tetkiklerden mümkün olduğu kadar uzak durması gerekir” diye ilave ettim. Birkaç gün sonra sekreterim doktor beyin benimle telefonda görüşmek istediğini söyledi. Meslektaşım, yukarıdaki hastadan bahisle, yaptığım uyarının etik olmadığını, kendisinin zor durumda kaldığını söyledi. Kendisi de her yıl düzenli akciğer tomografisi çektiriyormuş ve bu şekilde pek çok erken dönemde akciğer kanseri vakası yakalamışlar! Uzun telefon görüşmesinin sonunda bir fikir birliğine varamadık. Doktorların her konuda aynı düşüncede olmasını bekleyemeyiz. Düşünce farklılıklarının olduğu konularda “bilim ve uluslar arası yetkili kuruluşlar” bu konuda ne diyor sorusunun cevabına bakmak gerekir. Geçen hafta bu konuda JAMA dergisinde bir makale yayınlandı (1). Ben de bu çalışmanın ışığında konuyu tekrar ele almayı uygun gördüm. Akciğer kanseri üzerinde bu kadar çok durmamın nedeni bir numaralı ülkemizde en çok görülen kanser olması ve erken teşhisin oldukça zor olmasıdır. (Sağlık bakanlığı verilerine göre yüz binde otuz - Son 40 yılda akciğer kanseri nedeniyle hastaneye yatışlarda 40 misli artış var.) 

Akciğer kanseri daha çok uzun süren öksürükler ve balgamda kanla kendini gösterirse de bu belirtileri her zaman görmeyebiliriz. Tesadüfen bu gün gördüğüm bir hasta yüzde kızarıklık ve ödem (şişme) şikâyetleriyle Ayvalık’da doktora gidiyor, alerji teşhisiyle çeşitli tetkikler yapılıyor. Antialerjik ilaçlar ve sonunda kortizon kullanıyor iyileşmeyince İstanbul’a geliyor. Yüzde hiç geçmeyen, yatınca artan kızarıklık ve morarma (vena cava superior sendromu) akciğer kanserinin geç bulgularından biridir. Nitekim hastadan aldığım akciğer filminde kitleyi gördük. Geçmişinde ağır sigara içimi hikâyesi olanlarda (bu hasta 30 yıl günde iki paket sigara içmiş) hastanın öksürük şikâyeti olmasa bile ilk yapılacak tetkik akciğer filmi olmalıdır. JAMA dergisinde yayınlanan çalışma aynı bu vaka gibi geçmişinde yoğun sigara içimi hikâyesi olanlarda yıllık düşük doz akciğer tomografisi çektirmenin hastanın hayatını kurtarabileceğini göstermektedir. 

Kimler düzenli akciğer tomografisi çektirmeli? 

Sigara içilme süresi en önemli kriterdir. Günde 1 paket olarak 30 yıl ve üstü sigara içen kişilerin yıllık akciğer tomografisi kontrolüne girmesi gerekir. (53.000 kişinin düzenli tomografi takibine alındığı çalışmada yıllık tomografik kontroller sayesinde 80 kişinin hayatını kurtarmak mümkün olmuştur). Günde içilen sigara miktarı önemlidir, 2 paket sigara içenlerde akciğer tomografisi kontrollerinin 15. yıldan itibaren başlaması önerilmektedir.  

Bir diğer faktör hastanın yaşıdır, sigara içme hikâyesi 30 yılı aşmasa bile 55 yaşından büyüklerde düşük doz akciğer tomografisi ile kontrolün erken teşhis sağlayabileceği düşünülmektedir. 

Sonuç olarak 55 yaşından genç ve özgeçmişinde otuz yıllık sigara içim hikâyesi olmayan kişilere yıllık düzenli akciğer tomografisi çektirilmesini önermek doğru değildir. Buna karşılık günde bir paket 30 yıl, iki paket 15 yıl süreyle sigara içtiyseniz veya 55 yaş üzerinde hala sigara içen biriyseniz her yıl düzenli olarak düşük doz akciğer tomografisi çektirmeniz hayat kurtarıcı olabilir.     

 (Bakınız: bu konuda daha önce yazdığım makale: Akciğer kanserinde erken teşhis I)

 

(1) “Benefits and Harms of CT Screening for Lung Cancer: A Systematic Review”; Bach PB, Mirkin JN, Oliver TK, and others; JAMA published online 20 May 2012.