Çocukları spor yaptığı için endişelenen aileler olduğunu biliyorum. Özellikle performans sporuyla uğraşan, futbol, tenis, basket, su topu takımlarında oynayan çocukların anneleri bir yandan evlatları spor yaptığı için mutlular bir yandan “Acaba yanlış mı yapıyorum, ya bir şey olursa?” diye endişe ediyorlar. Nedeni; televizyonlarda, gazetelerde karşımıza çıkan çocuk diyeceğimiz yaşta sporcuların antrenman veya müsabaka esnasında hayatlarını kaybetmesi. ABD’de her yıl yaklaşık 50-100 arası lise üniversite talebesi spor yaparken hayatını kaybediyor. Geçen sene iki haftada dört gencin kalbinin durması büyük olay olmuş kamuoyu uzun süre bu olayları tartışmıştı. Şu anda her okula “Defibrilatör” cihazı (kalbin elektrik aktivitesini canlandırmak için kullanılan şok cihazı) alınması tartışılıyor. Buna karşılık cihazın, kalbin durmasından sonraki 6 dakika içinde uygulanması gerektiği için faydası şüpheli.

Hepimizin aklına şu iki soru geliyor.

1-Acaba çocuklarımızı spora yönlendirmekle yanlış mı ediyoruz?  

2-Önceden yaptırabileceğimiz bir test var mı?

İlk soruya cevabım şudur: Çocuklarınızı hiç korkmadan spora yönlendirin. Düzenli sporun çocukların fiziksel sağlığına ve sosyal hayatlarına sayamayacağım kadar çok faydası var. (Benim oğlum da yıllarca tenis takımında oynadı, kortta ayakta duramayacak kadar zorlandığını, nereyse bayılacak hale geldiği anları hatırlarım.)    

Hangi çocuklar yoğun spor yapmamalı?

1-Yakın akrabalarında küçük yaşta ani ölüm olan çocukların (örneğin kuzen, kardeş)  doktor muayeneleri ve testler normal olsa bile zorlamalı sporlardan kaçınması uygun olur.  

2-Ailesinde Uzamış Q-T sendromu olan çocukların ön kontrolden geçmesi uygun olur.

3-Çocuk spor yaparken bir kez bile olsa bayıldıysa ciddi bir tetkikten geçirilmesi ikinci bayılmadan sonra bir neden bulanamasa bile yoğun spor yapmayı bırakması uygun olur.

Önceden yaptırabileceğimiz test var mı?

Önceden testler yaptırarak ani ölüm riskini sıfırlamak mümkün değil ama azaltmak mümkün. Yoğun spor yapan çocukların kalbinin uzman bir doktora dinletilmesi ve EKG çektirilmesi gerekir. EKG, kalbin elektrik aktivitesini gösteren, can yakmayan basit bir tetkiktir. Bu sayede genetik yapıyla çocuğa intikal eden Long Q-T sendromu, Brugada Sendromu gibi nadir görülen rahatsızlıklara erkenden teşhis konur. İtalya’da yapılan bir çalışma 33.000 sporcuya EKG taraması yapmanın sadece bir çocuğun hayatını kurtardığını göstermiştir. ABD'de yapılan bir çalışmada 13-23 yaşları arasındaki 5.000 genç atlet EKG taramasına alınmış 23'ünde EKG anormallikleri saptanmıştır. Sonra yapılan detaylı çalışmalar bu 23 çocuğun 7'sinde ciddi kalp ritm sorunu olduğunu göstermiştir (1). Her çocuğun EKG kontrolüne alınmasının maalesef bir de dezavantajı var: Spor yapan çocuklarda özellikle atletlerde masum EKG değişiklikleri olma ihtimali yüksektir. (Neredeyse her on sporcu çocuktan birinin EKG’sinde hiçbir önemi olmayan masum değişiklikler vardır.) Doktorlar (haklı olarak) risk almamak amacıyla bu değişikliklerin üzerine gider ve germediği halde lüzumsuz ileri tetkikler yaparlar. Buna rağmen performans sporu yapması planlanan her çocuğa mutlaka EKG çekilmesi ve dikkatli bir doktorun muayenesinden geçmesi gerekir.

İleri okuma için bakınız: Genç sporcularda ani ölüme neden olabilen hastalıklar. 

(1)http://news.health.com/2014/05/08/add-heart-test-to-high-school-athletes-screening-cardiologists-say/